قیام ۱۹ دی تجمع و راهپیمایی مردم و طلابِ شهر قم در سال ۱۳۵۶ش، در اعتراض به انتشار مقاله «ایران و استعمار سرخ و سیاه» در روزنامه اطلاعات که در بخشی از آن مطالبی علیه امام خمینی بیان شده بود. این اعتراض از ۱۸ دی آغاز و تا ۲۰ دی به طول انجامید و اوج آن در ۱۹ دی رخ داد. قیام ۱۹ دی سرآغاز سلسه حرکت‌های اعتراض‌آمیز مردم علیه نظام پادشاهی پهلوی دانسته شده که منجر به انقلاب اسلامی ایران شد.
زمینه اصلی این قیام، چاپ مقاله «ایران و استعمار سرخ و سیاه» بود. در این مقاله امام خمینی عامل ارتجاع (پسرفت) و مسئول خون‌های ریخته شده در واقعه پانزده خرداد شمرده شد. هدف از انتشار این مقاله را تخریب چهره امام خمینی دانسته‌اند. از دیگر زمینه‌ها و عوامل قیام ۱۹ دی، مرگ مشکوک سید مصطفی خمینی و همچنین فضای باز سیاسی دانسته شده که از اواسط سال ۱۳۵۵ش در ایران آغاز شده بود.
حرکت‌های اعتراضی مردم از ۱۸ دی آغاز و در عصر نوزدهم به خشونت کشیده شد و طبق آمار رسمی حکومت پهلوی شش تن کشته شدند. برخی مراجع تقلید و گروه‌های ملی و مذهبی کشتار معترضان را محکوم کردند. مراسم چهلم شهدای قیام ۱۹ دی در تبریز نیز به خشونت کشیده شده و ده‌ها نفر کشته شدند. برگزاری مراسم چهلمِ شهدایِ هر کدام از وقایع، سبب کشته‌شدن شماری دیگر می‌شد و زمینه برای حوادث تازه‌ای در چهلم بعدی فراهم می‌شد.
قیام ۱۹ دی را باعث تقویت جنبه اسلامی انقلاب و مطرح‌شدن امام خمینی به‌عنوان رهبر انقلاب اسلامی در مبارزه با حکومت پهلوی دانسته‌اند. پس از این واقعه، مخالفت با نظام پهلوی از گروه‌هایی خاص به توده مردم گسترش یافت و میان عالمان شیعه ایران وحدتی نِسبی برقرار شد. کتاب‌هایی مانند «جایگاه قیام ۱۹ دی ۱۳۵۶ در پیروزی انقلاب اسلامی» و «حماسه ۱۹ دی قم ۱۳۵۶» در موضوع قیام ۱۹ دی منتشر شده است.
