چهارشنبه سوری نام جشنی است که تغییر یافته مراسم باستانی پنج روز آخر سال به نام پنج روز پنجه و برگرفته از آیین زرتشتی است که ایرانیان از ۱۷۰۰ سال پیش از میلاد تاکنون در پنج روز آخر هر سال، آن را با برافروختن آتش و جشن و شادی در کنار آن برگزار می‌کنند. در دیدگاه زرتشتیان سال ۳۶۰ روز بوده با ۵ روز اضافه ( یا هر چهار سال ۶ روز اضافه ) که در این پنج روز آتش روشن می کردند و به این اعتقاد بوده و هستند که در پنج روز آخر هر سال ارواح درگذشتگان به زمین سفر می‌کنند و با حضور در میان خانوادههای خود برای آنها در طول سال آینده برکت، دوستی و پاکی طلب می کنند.
همانگونه که می دانید در بین زرتشتیان هفته وجود نداشته است، و چهارشنبه از ایام هفته است و این مراسم با نام چهارشنبه سوری بعد از ورود اسلام به ایران به نام چهارشنبه سوری نامیده می شود.
پس جشن سوری در دین زرتشت با چهارشنبه در اسلام با هم شده و این مراسم چهارشنبه سوری را بوجود آورده است.
در شاهنامه فردوسی اشاره‌هایی درباره بزم چهارشنبه‌ای در نزدیکی نوروز وجود دارد که نشان دهنده کهن بودن این جشن است. مراسم سنتی مربوط به این جشن ملی، از دیرباز در فرهنگ سنتی مردمان ایران زنده نگاه داشته شده است.
امروزه در شهرهای سراسر جهان که جمعیت ایرانیان در آنها زیاد است، آتش بازی و انفجار ترقه‌ها و فشفشه‌ها نیز متداول است که سالیانه جان بسیاری را به خطر می اندازد.
حال با توجه به مطالب بالا:
زرتشتیان این مراسم را برای دین زرتشت نمی دانند و در تقویم خود چنین مراسمی را بیان نمی دارند.
در دین اسلام و علمای آن نیز، این جشن را قبول ندارند و از جمله مراسمات این دین هم بشمار نمی آید.
پس:
چرا این مراسم با خطراتی که دارد بخاطر آتش، تاکنون پابرجا مانده است؟
به نظر شما و بر اساس مطالب بالا، اصل این مراسم به کدام دین و مذهب مربوط است؟
نتیجه ای که برای من حاصل شد:
جشن سوری زرتشتیان + نحسی چهارشنبه در نظر اعراب + خواست زرتشتیان برای حفظ جشن سوری = چهارشنبه سوری
پس در نتیجه این مراسم هیچ ارتباطی به آداب و رسوم ایرانی و دینی ندارد …
منابع:
۱. اوستا/ وندیداد/ فرگرد پنجم/ بخش دوم (ب)/ بند ۹
۲. هاشم رضی/ « بخش ششم: جشن سوری-چهارشنبه‌سوری »/ گاه‌شماری و جشن‌های ایرانی باستان/ چاپ سوم
۳. آناهیتا مصطفوی/ “چهارشنبه سوری”/ ایران شناسی
فتوای مراجع دینی راجع به چهارشنبه سوری
چهارشنبه سوری حرام شرعی است
نظر فقها و مراجع معظم:
🇮🇷حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای:
🔻حکم چهارشنبه سوری
❓❓چهارشنبه سوری و شرکت در آن مراسم چه حکمی دارد؟
🔶🔸چهارشنبه سوری هیچ مبنای شرعی ندارد و اگر مستلزم ضرر و فساد یا موجب ترویج اعتقادات باطل باشد، جایز نیست.
🔻خرید و فروش ترقّه
❓استفاده از ترقّه و مواد قابل انفجار و ساخت و خرید و فروش آنها اعم از اینکه موجب اذیّت و آزار بشوند یا خیر، چه حکمی دارد؟
🔶🔸در صورتی که موجب اذیّت و آزار دیگران باشد، و یا تبذیر مال محسوب شود، و یا خلاف قانون و مقرّرات نظام جمهوری اسلامی باشد، جایز نیست.
🔻جبران خسارت بدنی و مالی
❓اگر کسی در شب چهارشنبه سوری، با انداختن ترقّه و امثال آن، موجب اذیّت و آزار دیگران شده باشد، چه وظیفه ای دارد؟
🔶🔸درفرض سؤال باید توبه و استغفار نماید، و توبه ی از گناه هم با استغفار و پشیمانی از گناه و تصمیم جدّی بر تکرار نکردن آن حاصل می‌شود .
و اگر حق النّاس در میان است- یعنی آسیب بدنی و یا مالی به دیگران وارد کرده-، چنانچه آن شخص را می‌شناسد، باید خسارت آن را جبران کند، و یا به نحوی رضایت او را احراز نماید؛
و اگر او را نمی‌شناسد، و معلوم نیست، باید مبلغ خسارت را از طرف او به فقرا صدقه بدهد.
🔷🔹 آیت الله العظمی مکارم شیرازی: منفعت حاصل از خرید و فروش مواد محترقه حرام است.
🔶🔸آیت الله العظمی مکارم شیرازی با تأکید بر اینکه چهارشنبه سوری یک مراسم خرافی برگرفته از آیین غلط گذشتگان است و در فرهنگ اسلامی هیچ جایگاهی ندارد، یادآور شد: باید سنت هایی چون دید و بازدید، صله رحم، کمک به دیگران ترویج شود و نباید تسلیم سنت های خرافی گذشتگان شویم. خرید و فروش، حمل و نقل مواد محترقه که به منجر به ایجاد حادثه و مصدوم شدن دیگران می‌شود جایز نبوده و منفعت حاصل از آن نیز حرام است
🔷🔹آیت‌الله العظمی بهجت (ره) : این کارها مشروعیت ندارد.
🔶🔸تعبیر قرآن تبعیت کورکورانه از گذشتگان، از پدران، مادران، آباء و اجداد است این هم از موضوعاتی است که قرآن روی آن زیاد تکیه کرده است و آن را منشأ لغزشهای بشر می داند و سخت انتقاد می کند. مثلا می گوید: آنها چنین می کویند:
🔷🔹«إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءَنَا عَلَى أُمَّهٍ وَ إِنَّا عَلَى آثَارِهِمْ مُقْتَدُونَ»
اینها می گویند:ما پدرانمان را بر یک طریقه‌ای یافته‌ایم و ما هم همان طریقه پدران خودمان را می گیریم و می رویم و به آثار بجا مانده از آنان اقتدا می‌کنیم(به تعبیر امروز سنت گرائی)
🔶🔸آیت‌الله العظمی سیستانی: اموری که به جامعه ضرر می‌زند و موجب ایذاء مردم است مانند استعمال ترقه و خرید و فروش آن جایز نیست.
🔷🔹آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی (ره) : در فرض مزبور که دارای خطرات جانی و مالی است و موجب اذیت و آزار دیگران است و مخالف مقررات و قانون و نظم جامعه است جایز نیست.
🔶🔸آیت‌الله العظمی میرزا جواد تبریزی(ره): هیچ یک از این امور، رجحان شرعی ندارد و تشویق مردم به این مورد تشویق به دنیا و غافل کردن از آخرت است و این که تصور می‌کنند این امور مردم را به حفظ وطن و عزت وا می‌دارد، تصوری باطل است. آنچه مردم را به عزت می‌رساند و به حفظ وطن وا می‌دارد ایمان است و بس.
🔷🔹آیت‌الله علوی گرگانی: چهارشنبه سوری یکی از سنت‌های غلط است که از لحاظ عقلی و شرعی هیچگونه جایگاهی ندارد و از رسوم جاهلیت است و لذا لازم است که مؤمنین از برپایی اینگونه برنامه‌ها اجتناب کنند. مخصوصاً اگر مشتمل بر محرمات باشد و در صورتی که موجب وحشت مردم و زیان و ضرر شود، ضمانت هم دارد.
🔶🔸حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی: استفتاء جمعی از مردم در خصوص استفاده از مواد محترقه در ایام نوروز: چنانچه این مواد موجب آزار مردم باشد، حرمت آن شدیدتر است و مراسم چهارشنبه سوری از این قبیل است و چون استفاده از این مواد،از مصادیق لهو و اسراف است ،جایز نمی باشد.
♦️ همچنین در پاسخ به استفتائی در خصوص شرکت در مجالس صوفیان و مدعیان عرفان ، بیان داشته که افکار آنها انحرافی است و شرکت در مجالس آنان حرام و ترویج باطل است.
